Ander Theil. Von Wagenburgt vmb die Veldleger, Wie man die schliessen, sich darein verschantzen, wider auffbrechen, vnnd ein Statt oder Festung mit vortheil Belägern, vmbschantzen, vnd vntergraben soll: Auch welcher gestalt Stätt, Schlösser, vnd andere Gebäuw, in vnd ausserhalb Feindts nöhten, nützlich mögen erbauwet, bewahrt, vnd nach notturfft versehen werden: Vnd was zu einem gantzen Feldzug, an Munition, Personen vnd Vnkosten gehörig. Item, von allerley Geschütz vnd Feuwerwerck, nach Geometrischer art zugebrauchen: Wie man schädliche vnd Lustfeuwer werffen, den Salpeter vnd Puluer zubereiten vnd erhalten soll, vnd wie Zeughäuser verwart, erhalten, vnnd ein gewaltiger Hauff in guter Ordnung, mit nothwendigen Artickeln soll versehen vnnd regiert werden. Alles mit schönen Figuren gezieret vnd an Tag geben, Durch Leonhardt Fronsperger. Allen Kriegszuerständigen auch Bauwmeistern, vnd andern Kunstliebenden, hochnothwendig zu wissen, &c.
boek
Tekst uit de tentoonstellingscatalogus bij de gelijknamige tentoonstelling “Willem”, april - oktober 2018.Een belangrijke bron over het krijgswezen in de tijd van Willem van Oranje is het Kriegszbuch van Leonhardt
Fronsperger. De auteur diende van 1553-1563 en van 1568- 1573 onder achtereenvolgens Karel V en Filips II. Vanaf 1555
publiceerde hij tevens een hele rij boeken over militaire onderwerpen, waarvan hij de werken over oorlogsrecht,
artillerie, vestingbouwkunde en belegeringskunst in zijn Kriegszbuch opnam, dat hij aanvulde met andere onderwerpen.
Zodoende ontstond een handboek over de toenmalige manier van oorlogvoering en het militaire bedrijf, dat bestaat
uit drie kloeke delen in folioformaat, rijk geïllustreerd door Jobst Amman. De eerste druk hiervan verscheen in 1573.
Overigens maakte Fronsperger, zoals te doen gebruikelijk, dankbaar gebruik van kennis van anderen. Zijn boek was
vooral bedoeld als een vademecum voor het vrije soldatendom, dat in de zestiende-eeuw nog een trend was, zoals de
landsknechtenlegers die Fronsperger als voorbeeld heeft genomen. Aangezien in de Nederlanden pas eind jaren 1570
de militaire publicistiek opkwam, konden ook bevelhebbers als Willem van Oranje en Lodewijk van Nassau hun voordeel
doen met dit werk.
Tentoonstellingstekst "Willem" subthema 3.3.7
Een zogeheten Kriegszbuch van Leonhardt Fronsperger die als militair dient onder achtereenvolgens Karel V en Filips II. Vanaf 1555 publiceert hij een hele rij boeken over militaire onderwerpen, waarvan hij de werken over oorlogsrecht, artillerie, vestingbouwkunde en belegeringskunst in zijn Kriegszbuch opneemt. Zodoende ontstaat een handboek over de toenmalige manier van oorlogvoering en het militaire bedrijf, dat bestaat uit drie kloeke en rijk geïllustreerde delen. Exemplaren uit 1573 (1e druk) en 1596.
Band van eigentijds heel perkament met rijke blindstempeling. Op het voorplat is centraal het wapen gestempeld van August, keurvorst van Saksen. Op het achterplat staat het stadswapen van Torgau, waar de keurvorsten Van Saksen slot Hartenfels bezaten. Mogelijk behoorde dit boek tot de bibliotheek van dit slot. August van Saksen was een broer van Maurits van Saksen, de schoonvader van Willem van Oranje. August heeft als keurvorst persoonlijk toestemming moeten verlenen voor het huwelijk tussen Anna van Saksen en Willem.