L'Artiglieria Di Pietro Sardi Romano Divisa In Tre Libri Nel Primo dei quali, si discorre sopra le Macchine Antiche, et Armi da offendere il Nemico da lontano, che usauono gli Antichi Nel secondo, si tratta, che cosa sia Artiglieria, e per cosi chiamata i suoi Fini per i quali fú da gli Inventori inventata, i suoi Generi, specie, individui, con i propri suoi particulari Nomi, e come con Metodo, e modo facilissimo, e sicuro si deva designare e formare ogni Genere, et Individuo di Artiglieria, con tutte le loro Proportioni, Misure: Distributioni di Metallo, et ornamenti conuenienti, e necessari, senza minimo errore, Cosa che da'nessuno, che di tanta Arte habbia sino á qui scritto, gia mai é stata tentata, con tutto, che necessarissima sia á quegli, che professione voglionofare di Architetto Militare e di Bombardiero, et insiemne si tratta della materia genuina di essa Artiglieria e come gettati i Pezzi, si devino riconoscere, provare, et accettar per buoni Nel Terzo Libro si tratta con soma facilita et ordine chiaro dell'Vso di tale Artiglieria, e di tutte le Regole, Mezzi, Modi, e strumenti necessari per poterla facilmente, e perfettamente maneggiare, Per poter felicemente conseguire il Fine, o Fini, per li quali tanta Macchina di Artiglieria, da qué granMaestri fù inuentata Dedicata All'Illmo. Sor. et Pne mio. Ossmo. Il Sor Giacomo Cattaneo del quondam Sor. Filippo
boek
Oorlogstuig en militair vernuft uit Renaissancistisch ItaliëIn de collectie van het Legermuseum is een relatief grote hoeveelheid Italiaanse
wapens, uitrustingstukken en militaire literatuur aanwezig uit de vijftiende en de
zestiende eeuw. We zien dit soort bezit terug in collecties van verschillende belangrijke
instellingen op internationaal niveau, bijvoorbeeld The Tower of London en de
wapenverzameling van het Kunsthistorisches Museum in Wenen. In de collectie van
het Legermuseum zijn stukken aanwezig die de concurrentie op internationaal niveau
aan kunnen.
De productie en verspreiding van dit Italiaans oorlogstuig en militair vernuft vindt zijn
oorsprong in de jaren 1494-1559, de periode waarin de zogeheten Italiaanse oorlogen
werden uitgevochten. De eerste Italiaanse oorlog werd in 1494 ingeluid door een
invasie van de Franse koning Karel VIII in Italië, dat bestond uit talloze rivaliserende
staatjes. Hoewel de Italianen volledig werden verrast en zware verliezen leden als gevolg
van de Franse overmacht en hun manier van oorlog voeren, werkte de invasie uiteindelijk
als een sterke katalysator voor de ontwikkeling van de Italiaanse krijgskunde
en zelfs voor de krijgskunde in het algemeen. Wat betreft de invloed op de krijgskunde
in het algemeen kan bijvoorbeeld gewezen worden op het feit dat in een catalogus
van het vroegmoderne boekbezit van de Oranje-Nassau’s uit 1686 de rubriek militaire
werken voor 31% bestaat uit Italiaanse werken.
De oude Italiaanse krijgskundige cultuur, een wetenschappelijk en gunstig financieel
klimaat tijdens de Italiaanse Renaissance, en de prominente aanwezigheid van de
boekdrukkunst in Italië in het laatste kwart van de vijftiende eeuw, droegen in belangrijke
mate bij aan de ontwikkeling en verspreiding van de Italiaanse krijgskunde.
Italiaanse krijgskundige kennis vond vooral zijn verspreiding via het gedrukte woord
en Italiaanse militairen en deskundigen, zoals vestingbouwers, in buitenlandse dienst.
Wapens en uitrustingstukken raakten verspreid doordat deze werden buitgemaakt,
geërfd door buitenlandse vorsten, eigentijdse schenkingen van en aan vorsten, via
(vorstelijke) verzamelaars in de tijd zelf tot op de dag vandaag, en vanaf circa het
laatste kwart van de negentiende eeuw via erfgoedinstellingen die deze objecten
verzamelen. Deze erfgoedinstellingen hebben zich daarbij enerzijds laten leiden door
materiële aspecten van de voorwerpen, vaak uitgevoerd in de typische Italiaanse
renaissancestijl, en anderzijds door historische aspecten met het oog op de onmiskenbaar
grote invloed van de Italiaanse oorlogen op de militaire geschiedenis.
Het Legermuseum bezit blanke wapens, zowel vuistwapens als stokwapens, harnassen,
hoofddeksels en schilden, zowel in standaarduitvoering als luxe of pronkexemplaren.
De Italiaanse militaire vakliteratuur in de collectie bevat zowel klassiekers
als minder belangrijke werken. Overigens reikt de Italiaanse invloed veel verder. Zo
zijn veel niet-Italiaanse wapens en uitrustingstukken geïnspireerd op de Italiaanse
Renaissance-stijl, het maniërisme genaamd, en heeft veel van de tot in de achttiende
eeuw buiten Italië uitgegeven krijgkundige literatuur een Italiaanse oorsprong, zoals
van Vegetius en Machiavelli.
Implements of war and military ingenuity from Renaissance Italy
Important military museums all over the world have relatively large collections of
arms, armour and military literature from Renaissance Italy. This is also the case in our
museum. The production and spread of these Italian implements of war and of Italian
military ingenuity has its origins in the years 1494-1559, the period of the so-called
Italian Wars. Initially, Charles VIII’s invasion of Italy in 1494 took the Italians by surprise.
This brutal attack eventually became a strong catalyst in the development and spread
of the Italian art of war. Factors such as the ancient Italian culture of war, favourable
scholarly and financial circumstances, and the prominence of printers in Italy in the
last quarter of the 15th century contributed significantly to this. While Italian military
ingenuity was broadcast mainly through the printed word and through Italian soldiers
and military specialists, such as fortification engineers in foreign service, arms and
armour spread either because they were looted, inherited by affiliated foreign dynasties,
or gifted by and to sovereigns and (royal) collectors, past and present. Moreover,
since the last quarter of the 19th century, these items have been collected by heritage
institutions all over the world, driven by both material and historical aspects.
(Armamentaria, vol. 47 (2012/2013), p. 90-95) - L’artiglieria (Venetië, Giovanni Guerrigli, 1621), van Pietro Sardi, is een van de vele militaire
werken die vanaf het einde van de vijftiende eeuw tot in de zeventiende eeuw binnen Italië met
name zijn uitgegeven in Venetië. Het betreft een in grootformaat en fraai gedrukt leerboek voor
de artillerie, met zowel aandacht voor het contemporaine geschut, munitie en ballistiek, als de
geschiedenis van de artillerie en meetkunde. Het boek maakt al lang deel uit de van bibliotheek
van het Legermuseum en heeft drie militaire provenances, te weten: ‘S’ Ryks Gietery Van Bronzen
Geschut’, ‘Bibliotheek Artillerie Inrichtingen, Hembrug’ en ‘Werkplaatsen voor Draagbare
Wapenen’. Inv.nr. 00112670
(Armamentaria, vol. 47 (2012/2013), p. 95)