mitrailleur van 1781
artikel
Neerlands oudste mitrailleurHet is algemeen bekend dat Napoleon bij zijn bezoek aan Delft prachtige bronzen kanonnen
meenam voor zijn Keizerlijke Museum in Parijs. Deze kanonnen, beter bekend
als de ‘Benninghkanonnen’ bevinden zich thans in musea in Wenen en St. Petersburg.
Wat minder bekend is, is dat hij ook een mitrailleur heeft meegenomen. In de collectie
van het Legermuseum bevinden zich diverse stukken geschut die oorspronkelijk in
het Delftse arsenaal hebben gestaan als curieuze voorbeelden van wapens. Als de
kanonnen en de mitrailleur niet in 1811 door de Franse Keizer waren meegenomen
naar Parijs, zouden deze stukken zich thans hoogstwaarschijnlijk ook in de collectie
van het Legermuseum bevonden hebben. Van de twee kanonnen, die dus eigenlijk bij
het Legermuseum thuishoren, zijn uitgebreide beschrijvingen bekend en we weten
waar deze zich thans bevinden.
Van de mitrailleur is veel minder bekend. De eerste vermelding van een antieke
mitrailleur stamt uit 1871. De auteur van een artikel meldt dat hij in 1809 en 1810 in
het ’s Lands Magazijn van Oorlog te Delft (het gebouw van tot 2013 het Legermuseum
in was gevestigd) een merkwaardige mitrailleur heeft gezien. Het wapen bestond uit
een tweewielig onderstel met daarop een vierkant raam met vier lagen van elk zes
geweerlopen. Elke loop werd geladen met zes schoten, zodat er in totaal 144 kogels
gelijktijdig richting de vijand konden worden afgevuurd. Helaas was de mitrailleur in
1813 niet meer aanwezig in Delft en dus vermoedelijk, samen met andere rariteiten
door de Fransen afgevoerd richting Parijs.
Het is niet bekend waar of wanneer deze opmerkelijke mitrailleur, die thans overigens
verdwenen is, werd uitgevonden. Een artikel uit 1914 geeft hier misschien het
antwoord op. In dit artikel wordt verhaald dat zich in het toenmalig Rijksarchief te
Den Haag een document uit 1781 bevond waarin een mitrailleur werd beschreven. De
beschrijving lijkt sterk op de tekening uit 1871: ‘men make een zeker aantal snaphaanloopen
zonder laden of slooten, op …. houten ramen, zoo ligt en draagbaar als
mogelijk is’. Het idee was om de mitrailleurs te beschouwen als vervangers voor linie
infanterie, ‘waarbij 2 kaerels ten minste 3 a 4 tot 5 ramen zouden kunnen aanvuren.’
Het valt aan te nemen dat de mitrailleur die in 1809 in Delft stond, gelijk kan worden
gesteld aan het ontwerp uit 1781. Helaas weten we niet wat er met de mitrailleur is
gebeurd na 1810. Naspeuringen in Parijs hebben niets opgeleverd.
The oldest Dutch machine gun
What is probably the oldest Dutch machine gun was described in an archival document
from 1781. A machine gun, presumably similar to the gun from 1781, was deposited
in the military arsenal in Delft. Unfortunately, it was taken by the French between
1810 and 1813 and has since disappeared. Other weapons that were kept in Delft at
that time still survive in the Army Museum collection. Had it not been taken, this gun
would have been a centrepiece of the collection.
Literatuur
- Anoniem, ‘De mitrailleur van 1781’ in: Militaire Spectator (1914) 775-779
- Sesseler, J.W., ‘De mitrailleuse en het kanon op kruiwagen’, in: Militaire Spectator (1871) 44-46
(Armamentaria, vol. 47 (2012/2013), p. 178-179)