Liever een rus; Nog steeds te min
grammofoonplaat
Populaire Nederlandstalige naoorlogse liedjes op de krijgsmachtDe bevrijding in 1945, de oorlog in Indonesië en Nieuw-Guinea, de Koude Oorlog,
de oorlog in Vietnam, de kernbewapening en de vredesmissies brachten ieder uit de
samenleving voortkomende muziek met een eigen karakter met zich mee: idolatie
van de Engelse en Amerikaanse bevrijders, sentiment en heimwee bij de Indië- en
Nieuw-Guineaveteranen, protest in de jaren zestig, de vredesboodschap in de begin
jaren 1970, het doemdenken in de beginjaren 1980 en empathie voor de uitgezonden
soldaten daarna. De liederen hebben een duidelijke politieke en maatschappelijke
boodschap. Daarnaast zijn er de sentimentele en persiflerende liedjes. Zo zingt luchtmacht
korporaal De Knegt het in 1957 uitgebrachte overbekende kazernepoortlied
waarin hij treurt over zijn Marjolein die hem in de steek heeft gelaten. De cabaretier
Dorus persifleert in 1959 de bekende wervingsleus van de Koninklijke Marine ‘Zorg
dat je erbij komt!’, terwijl zangeres Ria Valk met haar cowboyliedjes uit de beginjaren
zestig de bevrijders parodieert en zanger/acteur Rijk de Gooijer de draak steekt met
de correspondentie tussen dienstplichtige soldaten die in het Franse Le Courtine op
legeroefening zijn en het thuisfront. Op de keerzijde van zijn single Beste ouders, lieve
Ine… waarin hij op grappige wijze over zijn ervaringen vertelt, staat Beste kerel, hier is
vader… die over allerlei familie-ellende bericht met als laatste nieuwtje dat Ine er met
een zekere Piet van door is gegaan. Met het politiek-maatschappelijk geëngageerde
en in 1982 geproduceerde doemnummer De bom dat in het teken staat van de voorgenomen
plaatsing van kruisraketten in ons land, haalt Doe Maar zowaar de eerste
plaats in de Top 40, terwijl het nummer Liever een Rus in de keuken dan een raket in de
tuin (1981) van Armand als slogan wordt gebruikt tijdens de protestdemonstraties die
tegen de kernwapens worden gevoerd. Al deze singles die reflecteren aan de krijgsmacht
werden in 2011 doormiddel van aankoop toegevoegd aan de collectie.
Militairen nemen hun favoriete muziek mee naar de oorlogsgebieden die zij afspelen
op cd- en mp3-spelers. Na afloop associëren veteranen bepaalde nummers met
opgedane ervaringen in het oorlogsgebied. Toen het Nederlandse veteranenorgaan
Checkpoint in 2010 een oproep richtte aan haar abonnementsleden om hun favoriete
nummers door te geven, zaten daar enkele van de hierboven genoemde nummers bij.
Overigens leidde de oproep tot een top 50 hitlijst (waarop veel ’going home’ liedjes)
met als onbetwiste nummer 1 het door de Britse popgroep The Animals gezongen We
Gotta Get Out Of This Place (1965). Volgens een Bosniëveteraan was dit als het ware het
volkslied van de uitgezonden soldaat. Het werd dagelijks gedraaid en luidkeels meegezongen.
Muziek, van welke aard ook, is van grote betekenis voor zowel de burger
als de soldaat omdat het beiden mede door de moeilijke tijd heen helpt.
Popular Dutch music after World War II with the army force as subject
Traditionally, the armed forces give rise to popular songs written by civilians that are
critical, humoristic or sentimental. Examples are Ik sta op wacht (I stand guard), written
in 1957, in which a guard yearns for his lost girlfriend. Bij de marine (1959) is a humorous
song about the Navy and Tommy uit Tennessee is about the love of Dutch girls
for the American liberators of the Second World War. In the Sixties, the protest songs
against the Vietnam War written by Dutch songwriters followed the example set by
their American and English colleagues. The lyrics of songs written in the 1980s were
characterised by doom and gloom, such as De Bom (The Bomb) in 1982 and Liever een
Rus in de keuken dan een raket in de tuin (Better a Russian in the kitchen than a missile
in the garden) in 1981. The reason was the intended deployment of cruise missiles on
Dutch territory, which led to enormous resistance in society. The cruise missiles were
never placed.
(Armamentaria, vol. 47 (2012/2013), p. 22-23)