Great War in 1916 : a neutral's indictment / sixty cartoons by Louis Raemaekers ; with an appreciation by H. Perry Robinson and descriptive note by E. Garnett and M.B. Huish
boek
Getekende aanklachten tegen de oorlog van Louis RaemaekersDe Grote Oorlog met zijn moderne wapentuig en de miljoenen slachtoffers maakte
diepe indruk op de Nederlandse politiek tekenaars. Het meest in het oog springend
waren de dagelijks in de Telegraaf verschijnende tekeningen van Louis Raemaekers
(1869-1956) die zich nadrukkelijk verzette tegen de Nederlandse neutraliteit en het
Duitse militaristische systeem. De verbeelding van de mens in schokkende, dramatische
tekeningen is kenmerkend voor zijn uitgebreide oeuvre. Zijn tekeningen maakten
dan ook bij veel lezers grote emoties los en bezorgden hem veel sympathiserende
brieven. Raemaekers werd al gauw een begrip in ons land. Ook in de geallieerde en
andere neutrale landen werden zijn tekeningen op grote schaal verspreid en gewaardeerd,
tot in de Verenigde Staten toe. Er werden tentoonstellingen gehouden en de
tekeningen werden gebundeld en in briefkaartvorm met meertalige onderschriften
uitgegeven. Nog tijdens de oorlog verschenen drie Engelstalige albums in prachtbanden
op groot formaat waarin een ruime selectie van zijn prenten is opgenomen, die
speciaal daarvoor zijn ingekleurd. Het Legermuseum bezit de eerste twee delen, die
samen 160 prenten bevatten.
De door hem, op sarcastische wijze bekritiseerde Duitse autoriteiten namen zijn tekeningen
niet bepaald in dank af wat leidde tot diplomatieke rellen en rechtszaken. Tot
gewraakte tekeningen behoorden onder meer Als de steenen spreken! (23 september
1914) waarop een geknielde Duitse militair door de heiligenbeelden Maria en Sint An-
tonius wordt beschuldigd van het verwoesten van de kathedraal van Reims, Kreuzland,
Kreuzland über Alles! (8 oktober 1914) waarop weduwen en wezen massaal tussen
grafkruizen lopen, en vooral Beter een levende Duitscher dan een doode Hollander??
(4 juni 1915). Op deze laatste zit een Duitse militair op een hondenkar die getrokken
wordt door een kruipende en gemuilkorfde Nederlander. Ze passeren een grafkruis
waarop ‘Vrijheid’ staat. De Duitser zegt cynisch: ‘Zie, jij bent een praktische Hollander
die de zaken neemt zoals ze zijn, maar onder dat kruis ligt een idealist’. Maar de
aanklacht werd ongegrond verklaard vanwege de wettelijk vastgelegde Nederlandse
persvrijheid. Hoewel Raemaekers niet inbond, leidden de voortdurende problemen
met zijn tekeningen er toch toe dat hij zich gedwongen voelde Nederland te verlaten.
Het werd hem te heet onder de voeten toen de Duitsers eind 1915 een prijs van
twaalfduizend mark op zijn hoofd zetten. In 1916 vestigde hij zich in Londen, waar hij
met de nodige egards behandeld werd, zijn tekeningen werden geëxposeerd en in
diverse bundels waaronder deze luxe banden, uitgegeven werden. Vanuit het veilige
Engeland zette hij zijn werk voort en hij stuurde onafgebroken nieuwe tekeningen
naar de Telegraaf die ze de verdere oorlog gewoon in haar dagblad publiceerde.
Louis Raemaekers, The Great War. A neutral’s indictment. One
hundred cartoons. London 1916; The Great War in 1916. A neutral’s
indictment. Sixty cartoons. London 1917
Dutch cartoonist Louis Raemaekers achieved international fame because of the
sarcastic political drawings he made during The Great War (1914-1918). Hundreds of
his anti-German cartoons depicting German military rule in Belgium and portraying
the Germans as barbarians were published in the Telegraaf newspaper. The German
government set a prize on his head and forced the Dutch government to try him for
‘endangering Dutch neutrality’. Although he was acquitted by a jury, to be on the safe
side Raemaekers fled to England, where his work was published in The Times and in
various American newspapers, displayed in exhibitions and published in many albums
in different allied countries.
The contested drawings included Beter een levende Duitscher dan een doode Hollander??
(Better a living German than a dead Dutchman?), Als de steenen spreken! (If the
stones could speak!) and Kreuzland, Kreuzland über Alles!
(Armamentaria, vol. 47 (2012/2013), p. 220-223)