Uitklappen

Vliegerkruis van Govert Steen

medaille

Te zien in het museum:M.07.01.39Q.02.S16

Govert Steen (Apeldoorn, 12 maart 1917 - Octeville-sur-Mer, 5 juni 1942) was Engelandvaarder en jachtvlieger tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Steen was één van de waarschijnlijk ruim 400 Nederlanders die tijdens WWII in de RAF dienden en één van de 234 die de oorlog niet overleefden of nadien vermist werden. Net als 196 daarvan verongelukte hij tijdens een vlucht. Er werden 25 van hen gevangengenomen, waarvan 22 hun kamp overleefden.

Al direct na de capitulatie probeerde Steen een manier te bedenken om naar Engeland te gaan. In april 1941 kreeg hij een baan bij Fokker.

In de nacht van 5 op 6 mei 1941 heeft Govert Steen samen met Fokker technicus Wijbert Lindeman van de Duitsers een Fokker T.VIIIw gestolen die in de Minervahaven bij het IJ in Amsterdam dreef. Als passagiers namen zij luitenant Jan Beelaerts van Blokland en verzetsman Wim Boomsma mee. Nadat de piloot, die nog nooit een watervliegtuig had gevlogen, het vliegtuig had kunnen starten en ze het anker hadden opgehaald, vlogen ze naar Engeland.

Jan Beelaerts had een kompas Bézard bij zich, maar dat kompas liet hen in dit metalen vliegtuig de verkeerde kant uitvliegen. Beelaerts moest dus op de sterren navigeren. Boven Engeland aangekomen werd het vliegtuig, dat voorzien was van hakenkruizen, door de Britse luchtafweer beschoten. Na een noodlanding werden ze door de kustwacht opgewacht, waarna ze later onder politiebegeleiding naar Londen werden gebracht. Daarna werd hij opgeleid tot Spitfirepiloot. In de periode van 7 februari 1942 t/m 5 juni 1942 maakte hij 78 gevechtsvluchten.

Steen is de enige Nederlander die in de eerste maanden van 1942 op RAF Westhampnett was gestationeerd. Hij maakte als enige Nederlander deel uit van 129 Squadron RAF op RAF Westhampnett. Anderen van deze squadron waren onder andere F./Lt. H.C.F. Bowman, P./O. E.S. Hall en S./Ldr. R.H. Thomas.

Op 5 juni 1942 vloog hij met zijn Spitfire Vb, serienr. BM639 ten Noorden van Le Havre en werd hij door een Duitse jager neergeschoten. Zijn lichaam is nooit gevonden.
- Voordracht:
"Het bij een succesvollen aanval met een vliegtuig op een vijandelijk konvooi als kommandant van dat vliegtuig betoonen van moed, initiatief en volharding door, nadat de 1e vlieger doodelijk was gewond, de besturing over te nemen en onder vijandelijk vuur en onder zeer moeilijke omstandigheden op uitstekende wijze leiding te geven bij den terugtocht, waardoor het vliegtuig behouden kon worden binnengebracht." - Het Vliegerkruis is een Nederlandse oorlogsonderscheiding, ingesteld in 1941, die wordt toegekend "aan militairen, in dienst van het Koninkrijk der Nederlanden, die zich door daden van initiatief, moed en volharding tegenover den vijand dan wel in verband met vijandelijke actie, hebben onderscheiden en deze daden hebben bedreven gedurende een of meer vluchten in een luchtvaartuig". Er werden tot 2016 in totaal 737 Vliegerkruisen toegekend.

Op 23 augustus 1941 stelde de in ballingschap in Londen verblijvende ministers in een rapport dat het de "uitdrukkelijke wens" van koningin Wilhelmina was om een Vliegerkruis in te stellen. De Commissie Militaire Onderscheidingen stelde daarop voor een Gouden en een Zilveren Vliegerkruis in te stellen. Ook Prins Bernhard heeft een voorstel geformuleerd waarin hij een Nederlandse versie van het Britse Distinguished Flying Cross en het Air Force Cross voorstelde in de vorm van een gouden en zilveren onderscheiding voor "daden tegenover de vijand" en voor "daden in verband met vijandelijke acties. Tot teleurstelling van de Prins der Nederlanden waren de ministers vervuld met een "kruideniersmentaliteit" [2] en koos men vanwege de kosten voor een enkele zilveren onderscheiding. Het Koninklijk Besluit (no. 9) van 28 augustus 1941 waarin een Vliegerkruis in één graad werd ingesteld voegde de twee voorgestelde verleningsgronden tezamen en sprak van "daden van initiatief, moed en volharding, bedreven gedurende een vlucht in tijd van oorlog, al dan niet in onmiddellijke aanraking met den vijand." In 1944 werden de toekenningsgronden verruimd.

De eerste verleningen vonden op 3 oktober 1941 in een Koninklijk Besluit plaats. Luitenant-vlieger in kort verband T.F.A. Buijs en J.B.H. Bruinier werden al voor het kruis klaar was onderscheiden. In de daaropvolgende jaren werden 31 mannen voor de tweede maal met een Vliegerkruis onderscheiden en alleen G. Cooke kreeg het Vliegerkruis driemaal. Onder de dragers was "soldaat van Oranje" Erik Hazelhoff Roelfzema, ook prins Bernhard der Nederlanden droeg het Vliegerkruis.

Het zilveren kruis lijkt op het Nederlandse Bronzen Kruis en volgt de Nederlandse traditie maar het lint met de diagonale strepen is een kopie van dat van het in 1918 ingestelde Britse Distinguished Flying Cross. Bij herhaalde toekenning draagt men geen gesp maar een zilveren Arabisch cijfer "2" of "3" op het lint. Dit gespje is nooit officieel vastgesteld.

Het is een vierarmig kruis met in het midden een gekroond medaillon. Op de rand van dit medaillon is te lezen "INITIATIEF MOED VOLHARDING". Op het medaillon en over de armen van het kruis is een naar links vliegende albatros afgebeeld. Boven de romp van de albatros staat de datum "1941". De keerzijde is vlak en draagt een inscriptie en in de eerste twee oplagen een stempel van de Engelse makers, de juweliersfirma's Mrss. Gaunt en Mrss. Spink&Son. De door de Rijksmunt in Utrecht vervaardigde Vliegerkruisen dragen een ingeslagen mercuriusstaf op de zijkant van de linker kruisarm.

In de eerste oorlogsjaren droegen militairen die in een dagorder eervol waren vermeld ook wel het daarbij behorende zilveren kroontje op hun lint en baton.

Diegene, die het Vliegerkruis voor een tweede maal krijgt toegekend, draagt een goudkleurig Arabisch cijfer "2" op het lint. Bij verdere toekenning kan het cijfer "2" worden verhoogd tot "3". Ook de Kroon voor Eervol Vermelden werd op het baton aangebracht.

Het lint is wit met oranje van rechtsboven naar linksbeneden in een hoek van 45 graden lopende strepen. Het kruis wordt ook als miniatuur gedragen.

Op het lint van het Vliegerkruis kon ook de gouden Kroon voor Eervol Vermelden gedragen worden. Toen op 20 maart 1944 de Bronzen Leeuw werd ingesteld, en de kroon verviel, werden alle 18 Vliegerkruizen met Eervolle Vermelding hierdoor vervangen. Opvallend is dat men in de oorlog bij gebrek aan materiaal Engelse kronen, de kroon van Sint-James, gebruikte uit Engelse voorraden.

Bron: Wikipedia.