Het Fokker D.XXI jachtvliegtuig met registratienummer "221" (replica 1988)
jachtvliegtuig
Te zien in het museum:M.08.01.39H.04
Fokker D.XXI JachtvliegtuigOntwikkeling:
Op verzoek van de Luchtvaart Afdeling van het Koninklijke Nederlands-Indische Leger (LA/KNIL) ontwikkelde Fokker midden jaren '30 een ontwerp voor het D.XXI jachtvliegtuig. Begin 1936, kort na de eerste vlucht van het prototype, werd echter afgezien van bestelling van de D.XXI omdat op dat moment de voorkeur werd gegeven aan tweemotorige bommenwerpers. De Luchtvaartafdeling (LVA) bleef de verdere beproevingen vanaf het vliegveld Welschap bij Eindhoven nauwgezet volgen, maar had militair gezien twijfels. Bij Fokker was gekozen voor voortzetting van de gemengde constructie, met een houten vleugel en gelaste stalen buizen in een met linnen bespannen romp, terwijl in de ons omringende landen al uitgebreid gebruik werd gemaakt van metaalbouw vliegtuigen. Ook het niet-intrekbaar landingsgestel, een gevolg van de LA/KNIL eisen, ontmoette veel scepsis. Tussen eind november 1936 en begin januari 1937 werd het prototype uitgebreid door de Luchtvaartafdeling (LVA) getest op Soesterberg en op basis van het beproevingsrapport werden enkele wijzigingen voorgesteld.
De Fokker D.XXI bij de Nederlandse Militaire Luchtvaart:
Besloten werd 36 toestellen van het type D.XXI voor de LVA te bestellen, waarvoor het contract op 29 december 1937 werd getekend. Alle toestellen werden tussen 22 juli 1938 en 8 september 1939 aan het Wapen der Militaire Luchtvaart (ML) afgeleverd. Bij Koninklijk Besluit, daterend van 22 december 1938, was de ML op 1 juli 1939 tot zelfstandig wapen binnen de Koninklijke Landmacht verheven. Op 10 mei 1940 beschikte de ML over 28 gevechtsklare D.XXI's, waarmee een ongelijke strijd tegen een overmachtige vijand moest worden aangegaan.
De LA/KNIL heeft uiteindelijk nog wel met de D.XXI gevlogen want het prototype ging in 1937 per schip naar het eiland Java in Nederlands-Indië. Het is bij dat ene toestel gebleven en vermoed wordt dat het uiteindelijk in de oorlogsjaren daarna verloren is gegaan.
Eenheden:
1e Luchtvaartregiment: 1e JaVA op Vliegkamp De Kooy en 2e JaVA op Vliegpark Schiphol
2e Luchtvaartregiment: 1e JaVA op Vliegpark Ypenburg
Jachtvliegschool op De Vlijt (Texel)
Taken:
Luchtverdediging- en escortejager, aanval op gronddoelen
Bijzonderheden:
Fokker leverde voor de Tweede Wereldoorlog toestellen van het type D.XXI aan Finland en Denemarken.
T. H. Leegstra, invlieger van Fokker, verbeterde in de Fokker D.XXI '217' op 3 september 1938 het Nederlandse hoogterecord en bracht het op 11.353 meter.
De twaalf D.XXI's van het 1e JaVA op De Kooy waren op de motorkap voorzien van drie geschilderde witte muizen en schoenen met omhoog krullende neuzen. Dit symboliseerde de strijdkreet "Zet 'm op, zet 'm op - witte muizen!" en "Schep vreugde in het leven!"
Bij de capitulatie in 1940 waren nog negen D.XXI's gevechtsgereed. Om te voorkomen dat deze in Duitse handen zouden vallen werden ze op last van de commandant in brand gestoken. Door de Duitsers werd een aantal D.XXI's buitgemaakt en overgebracht naar Duitsland. Daar werden ze gebruikt bij de Fluglehrerschule van de Luftwaffe te Brandeburg-Briest door testvliegers. Een ander toestel werd toegevoegd aan de collectie van het Deutsches Museum te Berlijn, maar is verloren gegaan toen het museum bij een luchtbombardement in 1943 werd getroffen.
Het toestel in de collectie van het NMM:
De Fokker D.XXI in de collectie van het NMM is een replica. Deze replica is gebouwd door de Koninklijke Luchtmacht in samenwerking met de Fokker Bedrijfsschool aan de hand van oorspronkelijke tekeningen. Daarnaast werd als voorbeeld gebruik gemaakt van een originele rompconstructie van het Deense Tojhus Museum. Dit was de romp van de Fokker D.XXI met registratie J-49 van de Deense Luchtstrijdkrachten, die op 9 april 1940 door de Duitsers was buitgemaakt tijdens de aanval op Vaerloese. De originele Bristol Mercury Mk. VIII motor, aangekocht door het Aviodome, werd na een grondige opknapbeurt ingebouwd.
Het toestel werd in 1988 aan het Militaire Luchtvaart Museum aangeboden ter gelegenheid van 75 jaar Koninklijke Luchtmacht.
De oorspronkelijke Fokker D.XXI met registratie '221' werd in september 1938 geleverd aan de LVA en was op 10 mei 1940 ingedeeld bij de 1e JaVA op De Kooy. In totaal werden met de '221' tien operationele vluchten uitgevoerd voordat het toestel op 14 mei 1940 na de capitulatie door eigen personeel, in opdracht van de commandant van de 1e JaVA, in brand werd gestoken. Tijdens de tweede operationele vlucht werd met de '221' tijdens een luchtgevecht een Messerschmitt Bf-109 neergehaald.