Scherpe patroon 25.4 x 95 R voor het Nordenfeldt-Palmcrantz marinekanon, Frans fabrikaat, circa 1875
scherpe patroon
De patroon bestaat uit een gewikkelde roodkoperen huls, die samen met een papieren mantel in een koperen hulsvoet is bevestigd en met de stervormig uitgevouwen bodem een slaghoedjesligplaats vormt. Het massief loden projectiel weegt 205 gram en de (zwart)kruitlading 40.5 gram. Deze patroon heeft een randdiameter van 30.9 mm en is derhalve in Frankrijk vervaardigd.- Een gewikkelde Palmcrantz-patroon 1
In 1873 verkreeg de Zweedse ingenieur Helge Palmcrantz (1842-1880) patent op een
door hem uitgevonden, handbediende mitrailleur. Het wapen werd bediend door een
handgreep voor- en achterwaarts te bewegen en was verkrijgbaar in verschillende
kalibers. Het aantal lopen varieerde van twee tot twaalf. Ook Nederland heeft in 1873
een tienloops uitvoering in het Beaumont-kaliber beproefd. Dat wapen bevindt zich
in de collectie onder inv.nr. 007590. Palmcrantz moest zich om financiële redenen
associëren met Thorsten Nordenfelt, waardoor de wapens van naam veranderden en
‘Nordenfelt mitrailleurs’ werden genoemd.
Het vierloops model, met een kaliber van één inch (25,4 millimeter) leende zich bijzonder
goed voor de verdediging van grotere marineschepen tegen aanvallen van snelle
torpedoboten. De Koninklijke Marine heeft een aantal van die wapens in gebruik
gehad. Nog in 1900 werd er mee geoefend.
De oorlogsmunitie voor het één inch model bestond uit een massief stalen ‘kogel’ met
een messing mantel. Door het verdrag van Sint-Petersburg in 1868 was het gebruik
van explosieve munitie in dit kaliber niet toegestaan, maar ook massief stalen projectielen
waren in staat de door stoom aangedreven torpedoboten uit te schakelen.
De patroon in de collectie heeft een massief loden kogel en was bedoeld voor
schietoefeningen, waarbij een stalen projectiel niet alleen te veel schade zou kunnen
veroorzaken aan het doel, maar ook te veel loopslijtage zou geven. Het bijzondere
van deze patroon is de constructie, die bestaat uit een gewikkelde roodkoperen huls,
die samen met een papieren mantel in een koperen hulsvoet is bevestigd en met de
stervormig uitgevouwen bodem een slaghoedjesligplaats vormt. Dergelijke hulzen
zijn vooral bekend van het contemporaine, Engelse Martini-Henry geweer. Zij zijn niet
herlaadbaar. De 30.9 millimeter diameter van de hulsvoet wijst op fabricage in Frankrijk.
De drijflading bestond uit 40.5 gram zwart buskruit.
De patroon werd in juni 2008 op een veiling van de nalatenschap van H.L. Visser
verworven voor 195 euro. Volgens de veilingcatalogus zou het gaan om een één inch
Gatlingpatroon, maar nadere bestudering wees uit dat de afmetingen alleen overeenkomen
met munitie voor het Palmcrantz-Nordenfeltkanon.
A rolled copper foil Palmcrantz cartridge
In 1873, the Swedish engineer Helge Palmcrantz patented the multi-barrel, lever-actuated
machine gun that would later be known as the Nordenfelt machine gun after his
financial backer, Thorsten Nordenfelt. Nordenfelt convinced Palmcrantz to increase the
calibre of his gun to one inch, making it a suitable weapon for use against the growing
threat of torpedo boats. The original ammunition consisted of brass cases with solid
steel projectiles, encased in a brass jacket. Explosive shells of this calibre were not allowed
after the Petersburg Convention of 1868.
The cartridge in the collection was made for exercise purposes and had a solid lead
bullet, in order to avoid damage to the targets and excessive wear of the barrels. The
case consists of rolled copper foil, like that of the famous contemporary Martini-Henry
rifle cartridges.
The cartridge was bought at auction in 2008 for 195 euros, having originally belonged
to H.L. Visser, a famous Dutch arms collector.
1 Zie: H. Palmcrantz, La mitrailleuse Suédoise inventeé par Helge Palmcrantz (Stockholm 1874)
(Armamentaria, vol. 47 (2012/2013), p. 252-253)