Hangen laten Vrijuit Praten
affiche
zie het gewraakte affiche Laten Hangen!! (00242107); uit een rechterlijke uitspraak volgde een opgelegde boete; door de verkoop van dit affiche hoopte de VVDM dat bedrag bijeen te brengen- Hangverbod
De opkomst van de jeugdcultuur in de roerige jaren zestig leidde tot afbrokkeling
van het gevestigde gezag in de burgermaatschappij èn in de krijgsmacht. De kritische
jongeren zetten zich af tegen autoriteiten op alle gebied en eisten hun rechten
op middels protesten en demonstraties. Ook de dienstplichtige soldaten kwamen
voor hun belangen op en richtten daartoe in 1966 de Vereniging Van Dienstplichtige
Militairen (VVDM) en in 1970 de Bond Voor Dienstplichtigen (BVD) op met verbetering
van hun rechtspositie als doel. Een van hun ‘wapens‘ was het affiche, waarvan
de zeggingskracht doorgaans niets aan de verbeelding overliet. Die was soms zo
groot dat ze door het militair kader zelfs als gezagsondermijnend werden opgevat en
een hangverbod opgelegd kregen. De affiches die dit lot ondergingen waren onder
meer de door de BVD uitgebrachte Lamaarlullen (1971), Stomp niet af. Stomp terug!!
(1972) en het VVDM-affiche Soldatenkamers vrij (VVDM, 1977). Ze zijn zichtbaar op
het door de VVDM in januari 1980 uitgebrachte Laten hangen!! die ageerde tegen de
heersende censuur op vrije meningsuiting zoals verbeeld op posters, pamfletten en in
het kazerneblad Twintig. Ook Laten hangen!! was een steen des aanstoots voor de legerleiding.
Ze werden op een aantal VVDMafdelingen en het VVDM-hoofdkantoor in
beslag genomen en de aanplakkers kregen een proces-verbaal aan hun broek. De aangevoerde
reden was het gewraakte affiche Stomp niet af, Stomp terug!! als detail (!) op
het affiche te zien was. De VVDM liet het er niet bij zitten en reageerde met een tweede
versie met op de achterzijde de toelichting: ‘(...) Commandanten mogen geen dienstbevel
geven het affiche van de muur te halen. Dat is het afgelopen jaar door de Krijgsraad
bepaald (...). Commandanten kunnen wel de marechaussee de opdracht geven het affiche
van de muur te verwijderen. In dat geval wordt tegen degene die het affiche heeft
opgehangen proces-verbaal opgemaakt en wordt het affiche in beslag genomen (...).
Waarschuw in elk geval de VVDM.’ Het leidde tot een procesvoering.
Op 30 januari 1980 verklaarde het Hoog Militair Gerechtshof
Laten hangen!! gezagsondermijnend en veroordeelde drie VVDM-ers tot ƒ 500,- boete.
Uit solidariteit met de gestraften reageerde de bond op deze uitspraak wederom met
affiches. Dat waren Hangen laten vrijuit praten (waarbij tevens werd gevraagd bij te
dragen aan de opgelegde geldboete door een aandeel ter waarde van ƒ 1,-, te kopen)
en met Laten hangen, hoor!..., waarop een officier een affiche in de vorm van een
celdeur op de muur plakt.
Leave this hanging!!, VVDM poster, by Pocoy, 1980
In order to improve their legal position, Dutch conscripts established their own
unions, the VVDM (1966) and the BVD (1970). Their union posters had great power
of expression and some were even interpreted as undermining military authority.
Displaying them on the walls in barracks was not allowed.
This poster, which reproduces several of the challenged posters, campaigns against
military censorship of freedom of speech and was itself censored. The VVDM went to
court but lost. The High Military Court fined three soldiers and in response, the VVDM
published two new posters.
(Armamentaria, vol. 47 (2012/2013), p. 184-187)