Willem van Oranje voor Maastricht in 1568
schilderij
Dit schilderij verbeeldt het elfde couplet van het Wilhelmus. Daarin wordt bezongen hoe prins Willem van Oranje in 1568 met zijn leger de Maas bij Maastricht tevergeefs probeert over te steken om via deze strategisch gelegen stad naar Brussel op te trekken. De normale weg door de vesting Maastricht over de Maasbrug werd echter versperd door de Hertog van Alva met zijn Spaanse legermacht die een gevecht uit de weg ging. Het is een van de twaalf onderwerpen uit het volkslied, dat een eerbetoon aan de prins en zijn vrijheidstrijd in de Nederlanden.Het schilderij werd vervaardigd ten behoeve van de Wilhelmuskalender 1911. De schilder G. te Winkel bracht twaalf scenes in beeld. De reproducties daarvan vormden de twaalf maandbladen, elk voorzien van een versregel (titel) uit het Wilhelmus. De reproductie van dit schilderij is opgenomen als het juni-blad.Bij de kalender verscheen een 'Toelichting' door M.G. de Boer.
Het 'Maastrichtse couplet'
Het Wilhelmus werd pas in 1932 het officiële nationale volkslied. Het verving het Wien Neêrlands bloed dat tot dan toe als zodanig dienst had gedaan. Het Wilhelmus genoot echter een oude status: het werd door de eeuwen heen bij allerlei gelegenheden graag door het volk en leger gezongenlad.
Maastricht is de enige stad die in het Wilhelmus wordt genoemd in het elfde couplet:
ALS EEN PRINS OP GHESETEN
MET MIJNER HEYRES CRACHT
VAN DEN TYRAN VERMETEN
HEB IK DEN SLACH VERWACHT
DIE, BY MAESTRICHT BEGRAVEN
BEVREESDE MIJN GHEWELT
MIJN RUYTERS SACH MEN DRAVEN
SEER MOEDICH DOOR DAT VELD.
[Vertaling: Als een prins te paard heb ik Willem van Oranje, met mijn legermacht de veldslag afgewacht met de vermetele tiran, Alva, die, bij Maastricht ingegraven, bang was voor mijn kracht; mijn ruiters zag men draven zeer moedig door het veld]
Tachtigjarige Oorlog
Wat betekent dit 'Maastrichtse couplet' in het Wilhelmus? Dat Maastricht genoemd wordt in het volkslied, heeft te maken met het feit dat het begin van de 80 jarige oorlog of de Nederlandse Opstand te situeren is in onze contreien. Tot drie keer toe heeft de prins geprobeerd om de Maas over te steken, met de Spaanse vijand slaags te raken en op te trekken over de Maas naar Brussel, de toenmalige hoofdstad van de Lage Landen.
De prins wilde met zijn troepen in 1568 van Troisdorf bij Keulen via Wittem in de richting van België, naar Brussel, optrekken. De normale weg door de vesting Maastricht over de Maasbrug werd versperd door de Hertog van Alva met zijn Spaanse legermacht. Noodgedwongen passeerde Willem van Oranje de Maas bij Stokkem ten noorden van het voor hem onneembare Maastricht en rukte op in de richting van Eigenbilsen in België terwijl Alva met zijn troepen het leger van Oranje als maar observeerde en hem letterlijk aan het lijntje hield en vermeed om slag te leveren. Het was een kat en muis spelletje. Een echte uitputtingsslag. De prins hoopte dat Alva hem zou aanvallen en die vertikte dat. Zo'n leger is duur; nu had Willem van Oranje altijd geldgebrek om zijn soldaten te betalen. Alva niet; die zat 'prinsheerlijk' op de Dousberg en observeerde de prins van daaruit en vermeed om het tot een militair treffen te laten komen.