Twee civiele sportvliegtuigen links de Pander E met registratie H-NADI en rechts de Pander D met registratie H-NACN geparkeerd op een vliegveld mogelijk Waalhaven
zwart-wit foto
De Pander D was een licht schouderdekker trainings- en sportvliegtuig met vrijdragende vleugels. De Pander D eenzitter, een ontwerp van Theo Slot, kwam voort uit de Carley C.12 en de Holland H.2. De eerste vlucht was op 16 november 1924.[1]De Pander D was net als zijn voorgangers, de C.12 en H.2, geconstrueerd van hout. Maar de Pander was door zijn monocoque romp veel gestroomlijnder en de houtconstructie was beter gedetailleerd. Pander was van oudsher een fabriek van kwaliteitsmeubels en dat straalde af op het uiterlijk van de Pander D.
De Pander D werd voor het eerst getoond op de Paris Aero Show van 1924, waar deze ook heeft gevlogen. Zes toestellen werden verkocht voor gebruik in de burgerluchtvaart, en vier als militair trainings- en demonstratievliegtuig. Twee stuks gingen naar de ML-KNIL en twee naar de Marine Luchtvaartdienst (MLD).
Bronnen, noten en/of referenties
Wesselink, Theo; Postma, Thijs (1982). De Nederlandse vliegtuigen. Haarlem: Romem. pp. 35, 38–41, 57. ISBN 90 228 3792 0.
De Pander E was het eerste volledig Nederlandse sportvliegtuig dat geschikt was voor lesvluchten en werd gebruikt door zowel vliegclubs als privé-eigenaren. Het ontwerp was een eenmotorige tweezits dubbeldekker, waarvan er door de Pander vliegtuigfabriek vanaf 1926 zeventien stuks zijn gebouwd in verschillende uitvoeringen.[1]
Ontwerp
De Pander E was een ontwerp van constructeur Theo Slot die werkte voor de Pander-vliegtuigfabriek. Het was een tweezits dubbeldekker waarvan de onderste vleugel de helft kleiner was dan de bovenste, een anderhalf-dekker eigenlijk. De Engelstalige benaming voor dit speciale type tweedekker luidt sesquiplane. Het vliegtuig was uitgerust met dubbele besturing en zodoende geschikt als lestoestel. De Pander E was gemaakt van een combinatie van hout, metaal en linnen. De originele Anzani 50pk-motor was qua vermogen aan de kleine kant. Later zijn er verschillende krachtiger motoren ingebouwd.[2]
Historie
Eerste prototype Pander E met Anzani motor
In 1927 en 1928 kocht de pas opgerichte Rotterdamsche Aero Club (RAC) drie Pander E toestellen voor de vliegopleiding. Om financiële redenen ging de RAC vliegopleiding, inclusief de Pander vliegtuigen, in 1929 op in de Nationale Luchtvaartschool.
Luchtvaartpionier Co van Tijen maakte in 1930 met zijn Pander E "Adelaar" een solovlucht van Nederland, via diverse tussenstops, naar Bandoeng in Nederlands-Indië. Op de voorste zitplaats was een extra brandstoftank geplaatst voor een groter vliegbereik. De terugweg ging per schip. Na de ontscheping in Keulen werd de laatste etappe terug naar huis toch nog vliegend afgelegd. Het vliegtuig heeft daarna nog twee jaar in Nederland gevlogen. Op kerstdag 1932 raakte de "Adelaar" zwaar beschadigd bij een noodlanding in Dinteloord. En moest als verloren worden beschouwd.
Specificaties
Type: Pander E
Ontwerper: Theo Slot
Bemanning: 2
Lengte: 6,2 m
Spanwijdte: 10,0 m, onderste vleugel: 5 m
Leeggewicht: 318 kg
Maximum gewicht: 535 kg
Brandstofcapaciteit: 68 l
Motor: Anzani zescilinder stermotor, 50 pk
Propeller: tweeblads
Eerste vlucht: 18 februari 1926
Aantal gebouwd: 17
Prestaties:
Maximumsnelheid: 126 km/h
Kruissnelheid: 116 km/h
Landingssnelheid: 61 km/h
Plafond: 3.500 m
Bronnen, noten en/of referenties
Pander, een Haagse vliegtuigbouwer - Harm J. Hazewinkel, 2007, uitg. KNvVL ISBN 9789080886834
Wesselink, Theo; Postma, Thijs (1982). De Nederlandse vliegtuigen. Haarlem. ISBN 90 228 3792 0